کلید واژه : اشتغال ، بیکاری ، ، نیروی انسانی ، ایران، کمیته امداد امام خمینی)ره( شهرکرمانشاه
1-1مقدمه:
موضوع توانمند سازی(Empowerment) چند سالی است که به عنوان یک مفهوم واردفعالیت‌های توسعه‌‌‌ای شده وتغییرات بی شماری را درزمینه‌های ساختاری بوجود آورده است به طوری که این تغییرات زمینه‌های اجتماعی، عملیاتی ونیز ارزیابی کنش‌هاوعملکردهای مردم را دراجرای طرح‌ها متاثر ساخته وآنها را دربرگرفته است . امروزه بدون حضور مردم (مشارکت)اجرای طرحهای توسعه‌‌‌ای مشکل وحتی با شکست مواجه خواهدشد.زیرا مردم استفاده کنندگان نهایی طرح‌ها ویا گردانندگان آن خواهند بود. اکنون لزوم مشارکت مردم برسرنوشت خود برای دولت‌ها به قدری اهمیت یافته است که بااجرای طرح‌هایی نظیر تمرکز زدایی ، خصوصی سازی واخیراً توانمند سازی ، سعی درایجادرابطه متقابل با ملت‌ها دارند. از این منظر ، توسعه مشارکتی به منزله اصلی عملیاتی وبنیادین برای تمام برنامه ریزی‌های توسعه مطرح است ودرهمه فرایندهای آن ، مردم به عنوان محور وحتی طراح تلاش‌های توسعه، مد نظر هستند. (ولیئی،1388)
برنامه ریزی و اجرای برنامه‌های توانمند سازی مستلزم شناخت کافی از وضعیت اجتماعی، اقتصادی و توانمندی گروه هدف است بهمین جهت است که برنامه شناسائی مددجویان مستعد در اولویت برنامه‌های توانمند سازی قرار گرفته، این برنامه‌ها در سه مرحله پی درپی انجام می‌شودبه این ترتیب که ابتدا در یک عملیات گسترده اطلاعات کلیه اعضاء خانواده‌های تحت پوشش جمع آوری میشود در مرحله دوم کلیه افراد واجد شرایط ( افرادی که سن آنها بیشتر از پانزده و کمتر از شصت سال است)به دفاتر کارآفرینی امداد دعوت و برنامه مصاحبه و مشاوره شغلی برای آنها انجام میشود در این مرحله توانمندی‌های جسمی، روحی ، ذهنی، علمی،مهارتهای فنی و حرفه‌‌‌ای و اقتصادی، و هم چنین آگاهیهای اجتماعی و فرهنگی گروه هدف به دقت مورد ارزیابی قرار می‌گیردو بر اساس نتایج حاصل از مصاحبه و مشاوره‌های انجام شده میزان آموزش مورد نیاز ، نوع و رشته شغلی که قرار است در آن فعالیت نمایند تعیین می‌گردد.در مرحله آخر افرادی که نیاز به آموزش دارند به مراکز آموزشی و اشخاصی که نیاز به آموزش ندارند به واحد اشتغال و کارآفرینی معرفی می‌شوند تا زیر نظر کارشناسان خودکفایی امکانات لازم برای اشتغال و فعالیت ایشان فراهم گردد.و محدوده جغرافیایی طرح در فاز اول کلیه مناطق کشور که دارای مددجوی تحت حمایت کمیته امداد امام (ره) می‌باشند تعیین و در فاز دوم دفاتر امداد در خارج از کشور را شامل میشود.و مراحل اجرایی طرح نیز شامل 5 مرحله1- فراهم سازی مقدمات اجرای طرح 2- جمع آوری ،کنترل،و ثبت اطلاعات،3- مصاحبه و تعیین نیازهای مددجویان4- معرفی به مراکز آموزشی 5-معرفی به واحدهای اشتغال و خودکفایی امداد میباشد.(قائدی،1387)
1-2 بیان مسأله:
در واقع، بیکاری را گاهی علاوه بر اینکه یک پدیده‌ی اقتصادی می‌دانند یکی از معضلات اجتماعی نیز قلمداد می‌کنند ، از آن رو فرد بیکار چون خود را سبب هیچ فایده و و انگیزه‌‌‌ای نمی‌داند ، دارای انرژی برای تخریب و کنش‌های غیر معقول در جامعه میباشد(کیانمهر ، 1385)
در جهان بینی اسلامی، به فعلیت رسیدن نیازهای جسمی‌و عقلی و رشد و شکوفایی استعداد‌های فطری و درونی شخصیت انسانی بسته به کار و تلاش و فعالیت اوست؛ بطوریکه فرد تنها با تمسک به کار و تلاش ، قادر خواهد بود ، ضمن ارتقای سطح تکامل فردی و معنوی خویش در تعالی بخشی زندگی اجتماعی خود ، نقش موثر و سازنده‌‌‌ای را ایفا میکند.( باقری ،1382)
فرایند پذیرش فرد در جامعه نیز معمولا بر محور شغل او گردش میکند همچنین جایگاه و منزلتی که فرد در جامعه به دست می‌آورد هم مستقیما در رابطه با نقش شغلی اوست . در واقع کار به عنوان یک منبع اقتصادی برای کسب درآمد برای افراد است و بیکاری فقدان چنین منبع ارزشمندی است.(عیسی زاده و دیگران ، 1390)
به علاوه میزان اعتماد به نفس فرد در بسیاری از موارد در رابطه با میزان موفقیت او در شغل و چگونگی مناسبت شغل، با سایر ویژگی‌های او برقرار می‌گردد . وقتی یک جوان از خودش سوال میکند که « من چکاره ام »، اگر جواب مناسبی نیابد، اعتماد به نفس او رو به ضعف می‌رود( سام آرام ، 1382 )
در حال حاضر بیکاری ( به عنوان فقدان یا نقصان فرصتهای شغلی مناسب و کافی برای جمعیت جویای کار و عدم توازن بین عرضه و تقاضای نیروی کار ) و تبعات ناشی از آن ، یکی از معضلات اساسی کشور به شمار می‌آید( صیدایی ، 1382)
بی شک مساله بیکاری در کشورما متاثر از خیل عظیم جوانانی است که در چند سال اخیر به عنوان جویندگان شغل به بازار کار کشور وارد شده اند و همچنین افزایش نسبت زنان دانش آموخته با مدرک دانشگاهی که در گذشته و حتی تا دهه قبل هم سابقه نداشته است و قرار گرفتن آنها در صف بیکاران در جستجوی کار که منتج به ایجاد تقاضای وسیع در بازار کار به صورتی شده که همه امکانات و ظرفیتهای ایجاد شغل در کشور به صورت عادی، تنها می‌تواند پاسخگوی نیمی‌از تقاضا باشد و برای نیمی‌دیگر باید برنامه‌های جدید و روش‌های مکملی را بکار بست تا عوارض ناشی از این هجوم بی رویه که حداقل تا 10 سال دیگر ادامه دارد مهار گردد (سام آرام ، 1382 )
تحقیقات گوناگونی در مورد بزرگسالان و جوانان در سطح بین المللی و ملی انجام شده است و همه‌ی آنها نشان می‌دهد که کار هنوز از ارزش مطمئنی برخوردار است، به خصوص به خاطر فعالیت‌هایی که در جامعه ایجاد میکند و از لحاظ کیفیت کاری برای پتانسیل خود اعتبار خاصی محسوب میشود . مطالعات انجام شده در مورد جوانان شاغل نشان می‌دهد که کار برای آنها جنبه‌ی هویت دارد و آنها اضطراب و ناآرامی‌خاصی از دوران بیکاری دارند( ربانی ،1384)
البته در همین شرایط بحرانی ، بسیاری از جوانان کشور با ویژگی‌های فرهنگی ، اجتماعی ،خانوادگی و تربیتی متفاوت موفق می‌شوند که فرصتهای شغلی مناسب خودشان را اشتغال کنند و حتی برخی از جوانان یا در انتظار شغل به سر می‌برند و یا هر چند وقت یک بار به شغل جدیدی می‌پردازند و پس از مدت کوتاهی آن را رها می‌کنند و مدت‌ها بیکار می‌مانند ( سام آرام ، 1383)
امروزه یکی از دغدغه‌های اصلی کشور حل معضل بیکاری است که به دلایل ساختاری از جمله افزایش عرضه‌ی نیروی کار ، کمبود سرمایه داری ، مهاجرت روستاییان ، افزایش فارغ التحصیلان دانشگاهی ، جوانی جمعیت و. بازار کار کشور با عدم توازن مواجه شده است(جمهور، 1387)
1-3ضرورت و اهمیت پژوهش:
داشتن شغل و کار مناسب به فرد احساس امنیت ، خودمختاری،احساس مسئولیت و اداره کردن خود را می‌دهد. داشتن شغل صرفنظر از جنبه‌های اقتصادی، مانع بروز بیماریهای عصبی ، روانی میشود. کار فساد را ریشه کن میکند، افراد بیکار بیمار بوده و در صدد خرابکاری، انحراف و نظایر آن هستند. افرادی که شغل مناسب و مورد علاقه دارند خود را مفید احساس می‌کنند و از نظر شخصیتی و موقعیت اجتماعی بی مصرف نیستند. اشتغال به کار موجب پایداری کرامت انسانی ،حفظ شان افراد و خانواده‌ها ، رهایی از فقر و درماندگی می‌گردد کار کردن وسیله‌‌‌ای است برای ایجاد روابط اجتماعی با دیگران، دوست داشتن و دوست داشته شدن.
اغلب افراد فقیر از داشتن وسیله معاش و شغل مناسب محرومند.این افراد اغلب در حومه شهر‌ها و در خود شهر بیکار و سرگردانند و یا منتظر کار هستند . برخی کارگران موقتی بوده و همگی دستمزد فقیرانه‌‌‌ای دریافت می‌کننددر حالی که هیچ گونه امنیت شغلی ندارند. کمبود و عدم امنیت شغلی از ساختارهای فقر هستند. لذا داشتن شغل مناسب ، نقش مهمی‌در هدایت بسوی سیاستهای توسعه است و موجب امنیت اجتماعی می‌گردد. علاوه بر آن اشتغال به کار موجب تضمین تامین نیازهای دیگران چون تامین غذا، بهداشت و درمان است که خود گامی‌است به سوی ریشه کنی فقر.
حق داشتن شغل مناسب تنها محدود به داشتن شغلهای روزمزد نمیشود بلکه آن تا حد خوداشتغالی و کار در خانه و دیگر فعالیتهای درآمد زا گسترش می‌یابد. لازمه چنین اشتغالی فراهم آمدن شرایط اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی است که در این شرایط تمامی‌افراد به طور مساوی و عادلانه فرصت محک زدن تلاش خود را به شکلی که شان ایشان حفظ شود بیابند. لذا داشتن شغل مناسب یکی از حمایت توانائیهای افراد است و دیگری فراهم آوردن فرصتهایی برای شکوفا شدن این استعدادها در قالب شغلهای تولیدی که در نهایت منجر به تامین منبع معیشتی میشود و لذا برنامه و فعالیتهای پیش بینی شده در جهت اشتغال و خودکفایی خانوارهای نیازمند بشرح ذیل است .
1-برنامه توان سنجی، آموزش و کاریابی مددجویان
2-برنامه ایجاد فرصتهای شغلی و بهسازی فضای خودکفایی برای مددجویان
3-برنامه پشتیبانی فنی و تدارکاتی طرحهای اشتغال زایی
4- برنامه بازاریابی و فروش محصولات تولیدی مددجویان.
5- برنامه شناسایی امکانات، مشاغل جدید ، قابلیت‌ها و منابع مالی مناطق مختلف کشور جهت توسعه فعالیتهای اشتغال و خودکفایی ( شیدانی آشتیانی، 1388)
عصر جدید، عرصه رقابت بر سر منابع و سرمایه‌هاست، کشورهای بزرگ صنعتی که فاتحان این عرصه اند بهره وری از منابع و سرمایه‌ها را در سرلوحه کار خود قرار داده اند و در پرتو وجود افراد تحصیلکرده و متخصص، چرخ‌های رشد و توسعه را به حرکت در آورده اند و به ابداعات و نوآوری‌هایی دست یافته اند. دسترسی به این نوآوری‌ها که اقتصاد کشورهای توسعه یافته را از نو زنده کرده است منوط به کارآفرینی است. کارآفرینی را به این دلیل که جامعه را به سمت تغییرات تکنیکی و مبتکرانه سوق داده و باعث رشد اقتصادی میشود و همچنین چون کارآفرینی دانش جدید را به خدمات و محصولات جدید تبدیل میکند حایز اهمیت است. (شان، 2003)
کارآفرینی علاوه بر ایجاد اشتغال، موجب بالا رفتن کیفیت زندگی، توزیع مناسب درآمد، کاهش اضطراب‌های اجتماعی و بهره وری از منابع ملی میشود. کارآفرینی پدیده فنی- اقتصادی جدیدی است که در دو دهه اخیر جهان اقتصاد و صنعت را با پیامدهای شگفت خود متحول ساخته است. در حال حاضر که اقتصاد کشور ما گرفتار نارسایی‌ها، کمبودها، و سوء مدیریت‌هایی است که منجر به وضعیت ناهنجار بیکاری، کمبود تولید ناخالص داخلی، کاهش قدرت سرمایه گذاری دولت، ضعف در صادرات غیر نفتی و بیماریهایی از این قبیل شده است، نیم نگاهی به وضعیت جهانی اقتصاد ما را به سوی این باور می‌کشاند که رشد کارآفرینی و فرهنگ کارآفرینانه به شرطی که هنرمندانه، با فرهنگ، امکانات، تواناییها و سلیقه ایرانی آمیخته شود تنها راه بهبود بیماری امروز اقتصاد کشور و پیشگیری از وخامت حال فرداست (سالازار،1383)
با توجه به دلایلی که در زمینه اهمیت کارآفرینی وجود دارد ضروری است برنامه ریزان و کارگزاران دولتی با حمایت همه جانبه از فرایند کارآفرینی و برنامه ریزی جامع، زمینه رشد و ترویج فرهنگ کارآفرینی را فراهم کنند. امروزه شواهد موجود نشان می‌دهد که کارآفرینی می‌تواند در نتیجه برنامه‌های آموزشی، پرورش یابد (سالازار، 1383).
نظریه پردازان علم مدیریت که بعد فنی کارآفرینی را بررسی می‌کنند بر این اعتقاد هستند که کارآفرینان می‌توانند در کلاس درس آموزش ببینند و بالنده شوند(عابدی، 1381).
بنابراین کارآفرینی امروزه به یکی از مهم ترین و گسترده ترین فعالیتهای دانشگاه‌ها تبدیل شده است (احمدپور، 1378).
با توجه به موارد فوق الذکر اهمیت اشتغال در کمیته امداد مشخص میباشد و بنده چون در این نهاد مقدس مشغول به خدمت می‌باشم واز نزدیک مشکلات خانواده‌های تحت حمایت را لمس می‌نمایم و اهمیت ایجاد شغل وکسب درآمد برای مددجویان محترم از وظایف و اهداف عالیه این نهاد خدمتگزار میباشد بر آن دیدم تا به بررسی موانع و مشکلات سر راه مددجویان در خصوص ایجاد شغل و علل عدم تمایل مددجویان واجد شرایط و مستعدخودکفایی به دریافت وام را بررسی نموده و ارائه راهکار نمایم .
1-4 اهداف پژوهش:
1-تعیین تأثیر سختگیری بانکها بر عدم تمایل مددجویان به اجرای طرح اشتغال و خودکفایی.
2-تعیین تأثیر رشد فرهنگی بر عدم تمایل مددجویان به اجرای طرح اشتغال و خودکفایی.
3-تعیین تأثیر ترس از خود کفا شدن بر عدم تمایل مددجویان به اجرای طرح اشتغال و خودکفایی.
4-تعیین تأثیر وابستگی به مستمری بر عدم تمایل مددجویان به اجرای طرح اشتغال و خودکفایی.
5-تعیین تأثیر مهارت فنی بر عدم تمایل مددجویان به اجرای طرح اشتغال و خودکفایی.
6-تعیین تأثیر بازدهی اقتصادی بر عدم تمایل مددجویان به اجرای طرح اشتغال و خودکفایی.
7-تعیین تأثیر ترس از ورشکستگی بر عدم تمایل مددجویان به اجرای طرح اشتغال و خودکفایی.
8- تعیین تأثیر بروکراسی اداری بر عدم تمایل مددجویان به اجرای طرح اشتغال و خودکفایی.
فرضیات پژوهش:
1-سختگیری بانکهای عامل بر عدم تمایل مددجویان به اجرای طرح اشتغال و خودکفایی تاثیر معناداری دارد.
